Ảnh: flickr
Anh hùng không phải là điều xấu, nhưng khi nó trở thành một ám ảnh
thường trực, đã biến thành bệnh. Ví dụ, giữ gìn cơ thể sạch sẽ để phòng
bệnh, là thói quen tốt. Nhưng sợ vi trùng đến nỗi bị ám ảnh như nhà kỹ
nghệ nổi tiếng Howard Hughes, là người bị bệnh hiểm nghèo, tiếng chuyên
môn gọi là hypochondriac. Theo triệu chứng tỏ tường, Việt Nam đã mắc
“bệnh anh hùng”. Tiếng chuyên môn viết tắt là HOC, do ở tiếng Anh Heroic
Obsessive Compulsive Disorder. Bệnh [H]OCD hay “bệnh anh hùng” đáng sợ
hơn tất cả các chứng bệnh khác. Người bị các bệnh khác, bao giờ cũng
mong được chữa khỏi, và chịu khó chữa trị. Trái lại, người mắc bệnh anh
hùng luôn tự hào về căn bệnh của mình, nên không thể chữa.
Mười năm qua, tôi đã lui tới Singapore bốn lần, nhưng các lần trước
ít chú ý về tình hình tại đây. Một tháng ở đó trong lần chót vừa rồi,
gặp đúng dịp đảo quốc này kỷ niệm bốn mươi năm ngày độc lập. Cũng trùng
với dịp Việt Nam kỷ niệm sáu mươi năm cuộc Cách mạng tháng Tám, khiến
tôi có ý định nêu ra mấy nhận xét đáng chú ý giữa Singapore và Việt Nam.
Không phải chỉ riêng tôi muốn so sánh Singapore với nước mình. Trong
thời gian bão Katrina tàn phá, nhà bình luận thời sự nổi tiếng của báo
New York Times là Thomas Friedman cũng có mặt ở Singapore. Ông đã viết
hai bài trên trang bình luận của New York Times, và có những nhận xét về
Singapore. Trong bài báo ngày 14-9, ông viết:
- “Nếu phải chọn bất cứ nơi nào ở Á châu để trải qua một trận bão, thì nơi đó nên là Singapore”.
Friedman nói như vậy, vì so sánh với nỗ lực của Mỹ cấp cứu nạn nhân
bão Katrina, Singapore mau mắn và hữu hiệu hơn nhiều khi cứu nạn nhân
sóng thần ở Nam Dương vào cuối năm ngoái. Được như vậy, vì trong việc
chọn người vào các chức vụ then chốt ở Singapore, người ta không chọn
theo tiêu chuẩn bồ bịch, như ông Bush chọn cựu giám đốc cơ quan cấp cứu
liên bang (FEMA) Michael Brown, hay “hồng hơn chuyên” theo kiểu Việt
Nam. Singapore chọn người theo tiêu chuẩn có khả năng nhất, và ít tham
nhũng nhất. Để xứng đáng với khả năng và tránh tham nhũng, họ trả lương
rất cao. Thủ tướng lãnh lương gần gấp ba lần tổng thống Mỹ, mỗi năm 1,1
triệu Mỹ kim; nhân viên chính phủ và thẩm phán Tối cao Pháp viện gần một
triệu.
Friedman nhận xét rằng, vào buổi đầu, việc cai trị tốt rất quan trọng tại Singapore:
- “Vì đảng cầm quyền phải giành giựt tâm trí người dân với cộng sản,
những người được tiếng là không tham nhũng và ân cần – khiến nhà nước
phải cũng như vậy, hay khá hơn”.
Thật may mắn cho Singapore, cả phía cộng sản và không cộng sản. Nhờ
những người không cộng sản nắm chính quyền mà Singapore được như ngày
nay, và phe cộng sản nhờ không cướp được chính quyền nên ngày nay vẫn
còn được tiếng là thân dân và không tham nhũng.
Trong bài thứ nhì vào ngày 16-9, Friedman viết về tình hình giáo dục
tại Singapore. Theo ông, “chính quyền tại đây hiểu rằng, trong một thế
giới phẳng (cả thế giới có thể thu gọn trong chiếc màn ảnh phẳng của máy
computer), công việc có thể chạy đi bất cứ đâu thì khá hơn láng giềng
chưa đủ. Cần phải đứng trên mọi người – kể cả chúng ta (Mỹ)”. Một hiệu
trưởng cho biết:
- “…Chúng tôi đã nới lỏng đôi chút để cho phép học sinh nuôi dưỡng ý
tưởng riêng của mình”, và “kiến thức có thể được tạo ra tại lớp học, chứ
không phải chỉ đến từ thầy giáo”.
Vẫn theo Friedman, các học sinh lớp bốn và lớp tám tại Singapore đã
đạt được điểm cao nhất trong các kỳ thi quốc tế về toán và khoa học do
Timss tổ chức. Và sách toán của Singapore đã được trường Mỹ, nơi con gái
ông theo học, sử dụng tại Maryland. Trong khi Singapore cố gắng vượt Mỹ
về giáo dục, Việt Nam vẫn bắt buộc học sinh từ nhỏ đến lớn, muốn ra
trường, phải học những môn “thầy không muốn dạy và trò không muốn học”,
là môn “tư tưởng Hồ Chí Minh” và “lý thuyết Mác-Lê”. Ngoài ra, Việt Nam
còn phí phạm nhân tài như kiểu tuyển những sinh viên ưu tú, gửi đi nước
xã hội anh em Cuba, chịu cảnh đói rách, học những môn không phải sở
trường của họ, như kinh tế và computer (theo phóng sự của báo Tiền
phong, Hà Nội).
Bây giờ, xin trở lại âm vang hai lễ lớn của Singapore và Việt Nam.
Cùng vào tháng Tám, một bên kỷ niệm 40 năm ngày độc lập (9-8), một bên
kỷ niệm 60 năm ngày cướp được chính quyền (19-8). Việt Nam đi trước
Singapore đúng 20 năm. Ngoài khác nhau về thời gian, còn khác nhau về
người cầm quyền: Việt Nam có Đảng Cộng sản, với lãnh tụ Hồ Chí Minh;
Singapore có Đảng Nhân dân Hành động (PAP – People’s Action Party), với
lãnh tụ Lee Kuan Yew (Lý Quang Diệu).
Dân số Việt Nam hiện có 83 triệu rưỡi người. Dân số Singapore chỉ
bằng số lẻ của Việt Nam, công dân thực thụ có ba triệu rưỡi, cộng với
700 ngàn người ngoại quốc tới làm việc, là 4,2 triệu. Nhưng Singapore
đang sử dụng ba triệu rưỡi máy điện thoại di động, hơn Việt Nam một
triệu đơn vị. Số ngoại tệ và vàng dự trữ của Singapore vào năm ngoái là
112,8 tỷ Mỹ kim, trừ đi số nợ phải trả cho ngoại quốc là 19,4 tỷ, nếu
chia đều cho dân, mỗi đầu người được khoảng 26 ngàn Mỹ kim. Trong khi
ấy, số dự trữ của Việt Nam là 6,51 tỷ MK, nếu trừ đi số nợ ngoại quốc là
16,55 tỷ, tính đổ đồng mỗi người dân phải mang nợ chừng hơn 100 MK. Bao
giờ dân Việt Nam đông bằng dân Trung Quốc, số nợ mỗi đầu người phải
gánh sẽ giảm xuống còn khoảng 10 MK.
Singapore chỉ cách Việt Nam hơn một giờ bay, tương đương khoảng cách
Sài Gòn đi Hà Nội. Người dân Singapore cùng thuộc giống da vàng, chắc
không thể thông minh và chịu khó hơn dân Việt. Singapore lại bị những
điều kiện kém Việt Nam, như đất hẹp, không có tài nguyên thiên nhiên, và
phải dùng tới bốn ngôn ngữ chính. Nhưng tại sao, độc lập sau Việt Nam
20 năm, ngày nay Singapore nằm trong số những quốc gia đứng đầu danh
sách các nước trên thế giới, trong khi Việt Nam nằm chung với các nước
dưới cuối? Hình như câu trả lời là chỉ vì hai tiếng “anh hùng” mà thôi.
Theo dõi Việt Nam kỷ niệm 60 năm Cách mạng tháng Tám, hai chữ “anh
hùng” được nhắc tới nhiều hơn cả. Trước hết là diễn văn của Chủ tịch
nước Trần Đức Lương tại Quảng trường Ba Đình vào sáng 2-9:
- “Nhìn lại những thành tựu vẻ vang của cách mạng Việt Nam 60 năm
qua, chúng ta vô cùng tự hào về dân tộc ta, một dân tộc anh hùng… truyền
thống yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng của nhân dân Việt Nam
chính là những nhân tố cơ bản, cốt lõi làm nên sức mạnh vô địch của nhân
dân Việt Nam trong thời đại mới”.
Rồi Chủ tịch:
- “vô cùng biết ơn và cảm tạ các bậc lão thành cách mạng, các bà mẹ Việt Nam anh hùng”,
trước khi kết luận:
- “Dân tộc Việt Nam anh hùng, nêu cao truyền thống tự tôn dân tộc, nhất định sẽ lập nên những kỳ tích mới…”
Báo Nhân Dân ngày 2-9, qua bài “Hà Nội, 60 năm nhìn lại” viết:
- “Trải qua 60 năm chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, xây dựng chủ nghĩa xã
hội, Hà Nội đã vươn lên mạnh mẽ, xứng đáng là thủ đô Anh hùng của nước
Việt Nam Anh hùng”.
Và viết tiếp:
- “Ghi nhận những thành tựu của Hà Nội trong hơn nửa thế kỷ qua, Đảng, Nhà nước trao tặng danh hiệu cao quý Thủ đô Anh hùng”.
Bài báo kết luận:
- “…với truyền thống lịch sử nghìn năm văn hiến, Đảng bộ, chính quyền
và nhân dân thủ đô phấn đấu hơn nữa, đưa thành phố Hà Nội trở thành
thành phố hiện đại, là trung tâm chính trị, văn hóa, khoa học, kỹ thuật
của cả nước, xứng đáng là thủ đô Anh hùng của nước Việt Nam Anh hùng.”
Sài Gòn, đã mất địa vị thủ đô từ hơn ba mươi năm, cũng được tặng danh hiệu anh hùng. Báo Tiền phong Online ngày 2-9 tường thuật:
- “Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh đã thay mặt Đảng, Chính phủ trao danh
hiệu ‘Thành phố Anh hùng’ cho lãnh đạo TP.HCM. Tổng Bí thư nhắc đến
truyền thống anh hùng của thành phố mang tên Bác Hồ kính yêu”
Tự ca tụng mình là anh hùng chưa đủ, mạng lưới chính thức của Đảng
Cộng sản Việt Nam vào ngày 30-9 đã phổ biến lại bài bình luận của đài
Tiếng nói Việt Nam (VOV) ngày 29-8, mượn lời báo Mỹ để tự ca anh hùng:
- “Ngay ở Mỹ, Báo Bưu điện Washington, một trong những tờ báo có đông
độc giả cũng vừa có bài khẳng định, chủ nghĩa anh hùng của nhân dân
Việt Nam trong cuộc chiến tranh giải phóng này đã khích lệ và tạo nguồn
cho hàng triệu người trên khắp địa cầu, kể cả tại Mỹ, đấu tranh chống
lại chiến tranh và cường quyền” (“Báo Bưu Điện Washington”, có lẽ là
Washington Post, nhưng không nói rõ bài báo xuất hiện ngày nào, nên
người viết không thể kiểm chứng).
Theo dõi Singapore kỷ niệm 40 năm lập quốc, không nghe thấy ai nhắc
tới hai tiếng anh hùng. Thủ tướng Lee Hsien Loong (Lý Hiển Long, con Lý
Quang Diệu), trong cuộc nói chuyện lâu hai tiếng rưỡi, [1] không có lần
nào ông trực tiếp hay gián tiếp nhắc tới công nghiệp của bố Lý, cũng
không hề đả động gần xa tới Đảng Nhân dân Hành động, là đảng cầm quyền
từ năm 1959. Trong khi ấy, Chủ tịch Trần Đức Lương của Việt Nam, trong
bài diễn văn quốc khánh, đã hãnh diện:
- “Tự hào về Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc,
tư tưởng và cuộc đời vẹn toàn của người mãi mãi là ngọn đuốc soi đường,
là kho tàng vô giá của dân tộc ta cho hôm nay và cho cả mai sau. Sự cộng
hưởng vĩ đại của tư tưởng Hồ Chí Minh, sứ mệnh lịch sử của Đảng Cộng
Sản Việt Nam…”
Chính Hồ Chí Minh khi còn sống, cũng tự nhận mình là anh hùng. Trong
dịp viếng đền Kiếp Bạc, nơi thờ Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, họ Hồ đã
xuất khẩu thành thơ:
- “Bác anh hùng, tôi cũng anh hùng”.
Trong hai cuối tuần lễ lạt ăn mừng độc lập, Singapore không nói tới thắng lợi, không nhắc tới kẻ thù. Thủ tướng Loong nhấn mạnh:
- “Được như ngày hôm nay là nhờ “nhân dân chúng ta, tư tưởng chúng
ta, và hành động của chúng ta. Điều quan trọng hơn cả là chúng ta đã tạo
được một tinh thần Singapore. Chúng ta can đảm nhưng nhân đạo, chúng ta
tự tin nhưng không bao giờ tự kiêu”.
Trong khi đọc diễn văn, có lúc thủ tướng Singapore đã rưng rưng nước
mắt, khi nhắc lại kỷ niệm khó quên, xảy ra trong dịp lễ độc lập năm
1968. Thời gian này, Việt Nam đã nổi tiếng thế giới với trận Tổng công
kích Mậu Thân, với quyết tâm “giải phóng Miền Nam”, dù phải san phẳng
dãy Trường Sơn và hy sinh hàng triệu người. Trong khi ấy Singapore đang
bơ vơ, không biết sẽ làm gì để sống. Nước Anh, tuy đã trả độc lập cho
Singapore, vẫn còn giữ lại căn cứ quân sự ở Seletar Air Base, hẹn đến
năm 1971 mới ra đi. Nhưng đầu năm 1968, Anh quyết định rút sớm, khiến
khoảng 150 ngàn dân trực tiếp hay gián tiếp làm cho quân đội Anh bị mất
việc. Thu nhập của những người này bằng 20% tổng số lợi tức quốc gia.
Singapore họp nhau kỷ niệm lần thứ ba ngày độc lập trong tình huống lo
lắng như vậy. Sáng ngày 9-8, trời quang mây tạnh, nhưng trước khi cuộc
lễ bắt đầu, mưa đổ tầm tã. Tất cả mọi người cố giữ nguyên hàng ngũ. Đó
là niềm hãnh diện về sự quyết tâm, cũng là nỗi xót xa của Singapore
trong lịch sử lập quốc của mình. Báo chí Singapore năm nay đã dành nhiều
trang lớn, đăng bài vở, hình ảnh và phỏng vấn về lễ kỷ niệm mưa gió
này. So với những trận mưa bom đạn mà dân Việt Nam phải chịu từ Bắc tới
Nam, trải qua một trận mưa rào nhiệt đới, không bằng chuyện muỗi cắn.
Nhưng với những người không muốn làm anh hùng, muỗi cắn cũng đau.
Trong khi Việt Nam sợ “diễn biến hòa bình”, Singapore chủ trương phải thay đổi, hay là chết. Thủ tướng Loong khẳng định:
- “Vì thế giới sẽ thay đổi, nếu Singapore vẫn như hiện nay, chúng ta chết”.
Trong khi Việt Nam cảnh giác về “bọn phản động trong nước”, và những
“thế lực thù địch bên ngoài”, Singapore chủ trương xây dựng một “xã hội
hợp quần” (inclusive society), thúc đẩy sự tham gia của mọi người trong
nước, và sẵn sàng học hỏi từ các nước, kể cả Việt Nam. Thủ tướng Loong
kể chuyện:
- “Tôi gặp một nhà vô địch Võ Nam Dương (silat), hỏi ông ta ai là đối
thủ đáng sợ nhất tại cuộc tranh tài Á Châu SEA Games? Ông ấy nói Việt
Nam. Tôi sốc. Tôi nói Việt Nam biết gì về Võ Nam Dương. Thái cực đạo,
Kong fu, hay mấy môn võ cổ truyền Đông phương thì họa may, nhưng silat?
Ông ấy nói đúng đấy. Từ con số không, họ bắt đầu học vào năm 1993, với
hai huấn luyện viên Nam Dương. Mới đầu, không cơ sở, không vận động
trường, không dụng cụ tối tân. Họ lấy mấy ống kim khí, buộc vào nhau
thành khung, bọc lại, làm đệm, đấm đá, luyện tập vất vả. Sau vài năm, họ
biết khá rồi, cho huấn luyện viên về, tự lo lấy. Bây giờ, họ là vô địch
Đông Nam Á, đang nhắm chức vô địch thế giới. Và thứ võ này là môn thể
thao hàng đầu ở Việt Nam”.
Ông Loong kết luận:
- “Chúng ta cần có một tinh thần như thế”.
Học võ mà bắt chước Việt Nam, đúng quá!
Singapore không có tài nguyên, một chút đất trồng rau cũng không có,
ngay nước dùng hàng ngày còn lo thiếu. Tất cả mọi thứ đều phải nhập
cảng. Chỉ còn vốn liếng đáng quý hơn cả là con người. Thay vì hy sinh
con người để làm anh hùng, hay làm “nghĩa vụ quốc tế vẻ vang” như lời
ông Trần Đức Lương, Singapore đã cố gắng chăm sóc và xây dựng người dân
của mình để tạo một thành phố tiến bộ kiểu đệ nhất thế giới, nằm trong
thế giới thứ ba. Singapore hiện nay là thành phố sạch sẽ vào hàng nhất
thế giới. Người ta có thể đi bộ vẹt gót giày khắp phố lớn phố nhỏ, mà
không sợ đạp cứt chó như ở Paris. Singapore cũng an ninh vào hạng nhất
thế giới. Thẩm phán Tối cao Pháp viện David Souter bị tấn công khi đang
chạy bộ gần nhà ở Washington DC, mới 9 giờ tối, vào cuối tháng Tư năm
ngoái. Tôi từng bị móc túi ở New York, Paris, và bị người lái taxi lừa
khi vừa ra khỏi phi trường Roma, nhưng hoàn toàn yên tâm khi di chuyển
ngày hay đêm, đi bộ hay taxi tại Singapore.
Tuy tinh thần phục vụ của người Singapore hiện nay rất cao, ví dụ
người tính tiền tại các chợ hay cửa hàng, mỗi khi trao đổi với khách,
đều dùng cả hai tay và kính cẩn cúi đầu, miệng nói cám ơn, nhưng Thủ
tướng Loong vẫn chưa hài lòng. Ông than rằng Singapore thiếu văn hóa
phục vụ tự nhiên. Ông so sánh với người Thái, người Ấn, người Nhật,
người Úc, mỗi khi gặp khách đều có lời chào trước khi vào việc, trong
khi người Singapore hỏi ngay là mình có thể giúp gì, hay tệ hơn, là ông
hay bà muốn gì. Ông đã coi việc phục vụ như một danh dự, và quyết định
nâng cao phẩm chất phục vụ lên hàng quốc sách, trao cho một tổng trưởng
chịu trách nhiệm. Trong khi Việt Nam nêu cao khẩu hiệu: “Noi gương Bác
Hồ đời đời kính yêu”, khẩu hiệu mới của Singapore là “GST”, chữ đầu của
“Greet, Smile and Thank” (CCC – Chào, Cười và Cảm ơn).
Giống như ông Reagan làm trong mỗi dịp đọc Thông điệp Liên bang, ông
Lý Hiển Long đã giới thiệu, và kể những câu chuyện về mấy thường dân đặc
biệt. Một trong những người được ông đề cao, là bà cựu thư ký 63 tuổi.
Bà này vì hoàn cảnh, đã phải đổi nghề nhiều lần. Cuối cùng, nhận việc
lau chùi cầu tiêu, kiếm thêm tiền để dành cho con đi hoc. Con bà không
muốn, hỏi bà: Sao má hạ mình quá thấp như vậy? Bà trả lời, chùi cầu tiêu
không làm mất nhân phẩm. Làm để sống, đâu có trộm cắp ai. Kết thúc câu
chuyện, ông muốn mọi người “biết và tin rằng phục vụ là việc làm danh
dự. Không phải là những việc thấp hèn”.
Qua việc Thủ tướng Singapore đề cao người chùi cầu tiêu, khiến tôi
liên tưởng tới chuyện mới xảy ra tại trụ sở Liên Hiệp Quốc. Trong phiên
họp thượng đỉnh cấp quốc trưởng tại Hội đồng Bảo an của khóa họp thứ 60,
Đại Hội đồng LHQ ở New York vào ngày 14-9-05, ký giả của hãng Reuters,
dùng ống kính nhìn xa, đã chụp được tay tổng thống Bush đang viết một
cái note cho Ngoại trưởng Condoleezza Rice ngồi cạnh. Phóng ảnh to lên,
đọc được mấy chữ của ông Bush, không phải chuyện sống còn của thế giới,
mà là:
- “Tôi nghĩ rằng tôi cần đi cầu. Liệu có được không?” (I thinhk I may need a bathroom break. Is this possible?).
Điều này nhắc nhở mọi người một thực tế là, dù có quyền lực lớn chưa
từng ai có được trong lịch sử loài người như ông Bush ngày nay, cũng
không thể cưỡng nổi tiếng gọi của thiên nhiên. Vậy thì, hạnh phúc trong
cuộc sống thường ngày, không nên đo bằng tiền bạc hay quyền cao chức
trọng, hãy đo bằng chỉ số cầu tiêu.
Singapore là nơi nhiều cầu tiêu và sạch sẽ nhất thế giới. Washington,
DC. nhờ có nhiều bảo tàng viện và đài kỷ niệm, nơi nào cũng đầy đủ cầu
tiêu, nên cũng đỡ. Paris tệ nhất, vừa ít, thiếu vệ sinh, lại phải trả
tiền. London khá hơn, nhưng vẫn không có nhiều. Tại New York, năm 1990,
Trung tâm Công lý Đô thị (Urban Justice Center) đã kiện thành phố vì
không cung cấp đủ nhà vệ sinh công cộng. Dù vậy, trải qua ba đời thị
trưởng, kể cả thị trưởng nổi tiếng thế giới Giuliani cũng không thỏa mãn
được nhu cầu này. Mới đây, ông thị trưởng Bloomberg đã chọn công ty
Cemusa của Tây Ban Nha để thiết lập 20 nhà cầu trên đường phố.
Trong khi ấy, tại Singapore, nhìn chỗ nào cũng thấy dấu hiệu nhà vệ
sinh. Tại các tiệm bán hàng lớn, nhà vệ sinh nhiều gấp hai gấp ba lần so
với bên Mỹ. Ví dụ tại Tyson Corner, khu thương mại lớn nhất ở ngoại ô
Washington, DC., khách của nhà bán hàng vào loại sang Nordstrom, nhiều
khi từ tầng này phải qua tầng khác, kiếm mãi mới thấy WC. Tại Singapore,
tiệm Takashimaya ở đường Orchard, trong cả 7 tầng, mỗi tầng đều có bốn
nhà vệ sinh, hai nam, hai nữ. Ngoài số lượng, nhà vệ sinh Singapore còn
có phẩm chất cao, chỗ nào và lúc nào cũng sạch sẽ. Lần đầu tiên tới
Singapore, thấy ở đây đôi chỗ vẫn còn dùng loại bàn cầu kiểu cổ như ở
Việt Nam, tuy cũng tráng men sạch sẽ, tôi bèn tìm hiểu, mới biết rằng,
vì công chúng có nhiều người vẫn còn thích xài kiểu cổ. Vệ sinh hơn kiểu
mới và đỡ phải lót giấy khi ngồi. Ngoài ra, còn cái thú hồi hộp khi sử
dụng, phải tính toán, cân nhắc như một cao thủ thể thao, hay một nhà
thiện xạ, rót sao cho trúng mục tiêu. Lần chót vừa rồi ở Singapore, tôi
vào chỗ đi tiểu tại một tiệm bán hàng trên đường Orchard. Vừa đứng trước
bồn, đang còn sửa soạn, chưa kịp trình diễn, đã thấy nước trong bồn tự
động xịt cái ào. Nghĩ bụng chắc có trục trặc kỹ thuật. Trình diễn xong,
nước tự động xịt lần nữa. Bán tín bán nghi, bèn đứng thử trước mấy bồn
khác, thấy cái nào cũng xịt hai lần trước sau như vậy. Tuy đã ở Mỹ ba
mươi năm, lúc ấy tôi có cảm tưởng mình như anh nhà quê lần đầu ra tỉnh.
Bây giờ, xin ghé qua “nước Việt Nam Anh hùng”. Rất tiếc, tôi đã không
có mặt tại Việt Nam, để có thể nhận xét tại chỗ, như đối với Singapore.
Tuy nhiên, những gì nêu ra sau đây, đều là những tài liệu chính thức đã
công bố từ Việt Nam. Theo báo DanTri.com.vn, du khách ngoại quốc đã
phiền hà rất nhiều, vì Việt Nam thiếu nhà vệ sinh công cộng. Những nơi
có nhà vệ sinh thì bị đòi tiền quá giá chính thức. Những nơi không nên
có nhà vệ sinh, thì lại có, như cạnh chỗ nấu ăn, khiến thực khách từ
chối không ăn. Vẫn theo báo này, một doanh nhân đã khuyên:
- “Khoan hãy nói tới những chuyện to tát khác, khoan hãy tốn tiền cho
những chuyến đi quảng bá hình ảnh du lịch ở nước ngoài, nếu chưa lo
được… cái W.C cho du khách!”
Trong khuôn khổ kỷ niệm 60 năm Cách mạng tháng Tám, ngày 18-8, Bộ
Ngoại giao Việt Nam long trọng công bố cuốn sách “Thành tựu bảo vệ và
phát triển con người ở Việt Nam”, dư luận quen gọi là Sách trắng về Nhân
quyền. Cuối mục “Bảo đảm quyền về y tế”, sách ghi nguyên văn:
- “Tỷ lệ hộ gia đình sử dụng hố xí hợp vệ sinh năm 1995 là 27,33%
(thành thị 54,9%, nông thôn 17,3%), năm 2000 là 44,07% (thành thị
81,77%, nông thôn 32,49%).”
Những con số này nói gì? Con số đầu cho biết trong nửa thế kỷ dưới
quyền lãnh đạo của Đảng Cộng sản, chỉ có hơn một phần tư trong số gần 80
triệu nhân dân Việt Nam anh hùng được sử dụng hố xí hợp vệ sinh, còn
hơn 50 triệu dân vẫn phải bài tiết một cách thiếu vệ sinh. Con số thứ
nhì cho thấy, 55 năm sau khi cách mạng thành công, hơn một nửa nhân dân
anh hùng vẫn chưa có được cái hạnh phúc nhỏ nhoi là sử dụng hố xí hợp vệ
sinh.
Năm ngày sau lễ Độc lập 2-9, từ “thủ đô Anh hùng của nước Việt Nam
Anh hùng” (chữ của báo Nhân Dân), trong khi trả lời một bài phê bình,
nhà văn Dương Thu Hương, mới đi ngoại quốc về, nói rằng:
- “Tôi trở lại Việt Nam là để ỉa vào mặt kẻ cầm quyền”.
Thú thật, lúc đầu tôi hơi bị sốc khi đọc câu này. Nhưng nghĩ lại, tôi
thấy chẳng qua cũng chỉ là phản ứng tự nhiên của nhà văn. Đảng đã cầm
quyền 60 năm, hy sinh xương máu của vài ba triệu người, hy sinh hạnh
phúc của vài ba thế hệ. Kết quả: hơn nửa số nhân dân vẫn không có nổi
một hố xí hợp vệ sinh. Vậy, chỉ còn cách dùng ngay mặt kẻ cầm quyền làm
hố xí. Chỉ e rằng cách giải quyết này cũng không hợp vệ sinh.
Sự khác nhau giữa Singapore và Việt nam đã phản ảnh rõ qua lời tuyên
bố tiêu biểu của nhà lãnh đạo hai quốc gia trong lễ độc lập của mình.
Tuy được xếp ngang với các nước hàng đầu thế giới về nhiều phương diện,
Thủ tướng Lý Hiển Long vẫn tuyên bố:
- “Singapore chúng ta không có một văn hóa phục vụ tự nhiên…chúng ta
còn phải cố gắng nhiều để đạt trình độ thế giới…” (In Singapore, we
don’t have a natural service culture… we have a long way to go to reach
world class…).
Trong khi Việt Nam xếp hàng với những nước cuối danh sách về nhiều phương diện, Chủ tịch Trần Đức Lương tuyên bố:
- “Dân tộc Việt Nam anh hùng, nêu cao truyền thống tự tôn dân tộc, nhất định sẽ lập nên những kỳ tích mới…”
Nhiều người thắc mắc, tại sao dân tộc Việt Nam thông minh, cần cù và
hy sinh nhường ấy, vẫn không thể tiến bộ? Nhưng thử hỏi lại, mang trọng
bệnh 60 năm, chưa chết đã là may, còn mong chi tiến bộ? Trong dịp kỷ
niệm 40 năm độc lập, báo chí Singapore phỏng vấn nhà lãnh đạo lão thành
Lý Quang Diệu về tương lai đất nước, ông trả lời:
- “Chúng ta đã không phung phí 40 năm qua và không lý nào chúng ta
không thể phát lên được.” (We’ve not wasted the last 40 years and
there’s no reason we can not make this breakthrough) .
Việt Nam đã phí phạm 60 năm qua, làm sao để phát lên được?
